A. ÖZNESİNE GÖRE ÇATI

1. Etken Filler: Öznesi belli olan fiiller etken çatılıdır. Yüklemin kim  ya da ne tarafından gerçekleştirildiği bellidir.

Öğretmen konuyu anlattı. ⇒ Kim ? Öğretmen

İzmir’den dün döndük. ⇒ Kim? Biz

Rüzgar ağaçları devirdi. ⇒ Ne ? Rüzgar

Hava birden soğudu. ⇒ Ne? Hava

 

2. Edilgen Çatılı Fiiller:

Öznesi belli olmayan fiiller  edilgen çatılıdır. Yüklemin kim tarafından gerçekleştirildiği belli değildir. Sözde özne  vardır.

*Fiilin yapısında ”-l, -n ” edilgenlik ekleri vardır.

Konu anlatıldı. ⇒ Anlatan kim?  Belli değil. Anlatılan ne? Konu ⇒ Sözde özne

Kaçan hırsızlar yakalandı.  ⇒ Yakalayan kim?  Belli değil. Yakalanan kim ?  Kaçan hırsızlar ⇒ Sözde özne

B. NESNESİNE GÖRE ÇATI

1.Geçişli Fiil: Gerçekleştirilmesi için nesne gereken fiillere geçişli fiil  denir.  Bu fiiller ismin -i halini (belirtme ) ister.

Fiilin -i halini alıp  almadığını anlamak için önüne  birini / bir şeyi  sözcüğünü getiririz.

okumak bir şeyi okumak mesela kitap geçişli

kapatmak bir şeyi kapatmak mesela pencereyi geçişli

 

2.Geçişsiz Fiil:

Gerçekleştirilmesi  için bir nesne gerektirmeyen fiillerdir.  Bu fiiller ismin -e ,  -de,  -den  hallerini ister;  -i halini istemez.

* *Geçişsiz fiillere birini / bir şeyi  sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı olmaz.

uyumak bir şeyi uyumak ??? olmuyor geçişsiz

gülmek bir şeyi gülmek ??? olmuyor geçişsiz

 

*Geçişsiz  fiillere  “-t, -r,  -tır” ekleri getirilerek bu fiiller geçişli hale getirilebilir.

uyumak ⇒ uyu-t-mak ⇒ birini/bir şeyi uyutmak ⇒ mesela bebeği ⇒ geçişli hale geldi.

gülmek ⇒ gül-dür-mek ⇒ birini güldürmek ⇒ mesela arkadaşını  ⇒ geçişli hale geldi.

** Yüklemi isim olan cümlelerde çatı özelliği aranmaz.

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir